Làm thế nào để lái xe số sàn êm ái, tiết kiệm nhiên liệu mà không bị giật, không bị tắt máy? Bài viết này là câu trả lời chi tiết nhất.
Điều khiển một chiếc xe trang bị hộp số tay hay còn gọi là xe số sàn sẽ tạo nên sự kết nối giữa người lái và chiếc xe nhiều hơn; đồng thời mang đến cảm xúc thú vị hơn khi lái xe. Tuy xe số sàn vẫn là trở ngại của nhiều người nhưng đừng lo, chỉ cần một vài buổi tập luyện phối hợp chân với tay cho nhuần nhuyễn là ổn.
Sau vài ngày làm quen và cảm nhận chiếc xe, bạn sẽ cảm thấy xe số sàn không hề khó và bạn sẽ thao tác tự nhiên hơn, tương tự như xe trang bị hộp số tự động.
Vậy thì xe số sàn hay còn gọi là hộp số tay là gì?
Cách gọi này mang đúng nghĩa đen khi nói về xe ô tô trang bị hộp số sàn với thao tác chuyển số (tăng hoặc giảm số để xe hoạt động tối ưu), khác biệt so với xe số tự động.
Điểm khác biệt giữa hộp số sàn và hộp số tự động?
Điểm tương đồng cơ bản của hộp số sàn và hộp số tự động vẫn có số lùi (số de), số mo không tải ký hiệu “N” – Neutral và số tiến với các cấp từ 1 đến 5 hoặc nhiều hơn.
Điểm khác biệt của hai hộp số này khi dừng/đậu, xe hộp số tự động sẽ về chế độ “P” – Park sẽ có lẫy khoá số, người lái cần kết hợp thêm phanh tay hoặc phanh chân (tuỳ xe) để giữ chiếc xe đứng yên. Trong đối với xe số sàn cần trả số về N và kéo phanh tay cơ hoặc bấm nút phanh tay điện tử (đối với xe hiện đại.
Tổng quan về hộp số tự động hoặc xe số tự động
Hộp số tự động mang đến khả năng vận hành dễ dàng hơn do người lái chỉ việc đạp ga và đạp phanh, điều khiển vô lăng. Tuy nhiên, hộp số tự động sửa chữa sẽ phức tạp hơn.
Hiện nay, trên thị trường ô tô có 3 loại hộp số tự động phổ biến như sau:
- Hộp số biến thiên vô cấp (CVT – Continuously Variable Transmission )
- Hộp số ly hợp kép (DCT – Dual-Clutch Transmission)
- Hộp số tự động có các cấp số
- Ngoài ra còn một số loại hộp số tự động khác.
Về cơ bản, các loại hộp số tự động giống nhau khi người lái chuyển cần số về chế độ “D” – Drive. Hộp số sẽ tự động chuyển cấp số theo các dải tốc độ đã được thiết lập như lên dốc, kéo nặng hoặc chở hàng nặng.
Nếu như hộp số tự động có cấp ngày trước chỉ có 4 cấp thì ngày nay các cấp số được mở rộng từ 6 đến 10 cấp. Bên cạnh đó, để xe hoạt động êm ái hơn và triệt tiêu độ giật khi chuyển cấp. Đối với một số xe giá rẻ còn trang hộp số vô cấp CVT nhằm tiết kiệm nhiên liệu và giữ độ êm ái tối đa.
Tổng quan về hộp số sàn hoặc xe số sàn
Một chiếc xe trang bị hộp số sàn yêu cầu người lái sử dụng cả hai chân và hai tay theo cách khác nhau. Nghe hơi phức tạp, nhưng khi ngồi vào ghế lái mọi thứ sẽ thực tế và các thao tác sẽ tự nhiên hơn.
Với xe số sàn, chân trái có nhiệm vụ đạp ly hợp hay còn gọi là “bàn đạp côn”, đồng thời tay phải đẩy cần số đặt tại bệ trung tâm để vào cấp số tiến hoặc lùi. Đối với một số mẫu xe đời cũ, cần số có thể đặt tại sàn hoặc trên trục lái.
Ngày nay, đa số các dòng xe số sàn phổ biến sẽ có 5 hoặc 6 cấp số tiến và một cấp số lùi.
Để chiếc xe di chuyển, chân trái người lái cần đạp hết ly hợp nhằm vào số và nhả chân trái ra từ từ, đồng thời chân phải đạp ga đệm nhẹ vào. Cần lưu ý thêm, trong trường hợp đạp ly hợp không hết hành trình mà sang số có thể khiến các bánh răng cấp số bị mài mòn.
Lúc này tay phải sẽ chuyển số từ 1 qua 2, 3 và tay trái sẽ đánh lái. Tuỳ vào bộ ly hợp cơ hoặc dầu để có cách buông côn phù hợp, việc chuyển số cần thực hiện nhuần nhuyễn giúp xe hoạt động tối ưu.
Mẹo khi sử dụng hộp số sàn là khởi động xe ở số 1. Nếu nhả nhanh bàn đạp ly hợp mà không đủ ga để truyền công suất từ động cơ qua cấp số 1 đến trục truyền động, động cơ có thể bị tắt máy.
Điều này có thể tạo ra tiếng kêu lớn và rung lắc xe và có thể khiến xe bị lùi lại nếu đang ở trên đường dốc. Tuy nhiên một số xe số sàn ngày nay đã trang bị thêm tính năng khởi hành ngang dốc, xe sẽ giữ 3 giây để người lái bù thêm ga vào.
Bên cạnh đó, nếu xe đề pa trên dốc thì nên áp dụng thêm phanh tay cho an toàn, việc này sẽ thảo luận tiếp bên dưới.
Những rủi ro liên quan đến việc lái xe số sàn phức tạp như vậy thì tại sao người ta vẫn dùng?
Câu trả lời ngắn gọn: Bởi vì nó thú vị!
Đối với những mẫu xe phổ thông, hộp số sàn có thể rẻ hơn số tự động khoảng 1.000 USD và chỉ có 1% xe mới được bán vào đầu năm 2020. Riêng xe điện không trang bị hộp số sàn.
Theo các số liệu U.S. Department of Energy ghi nhận từ 2016, hộp số sàn sẽ tiết kiệm nhiên liệu hơn hộp số tự động. Đồng thời hộp số sàn có lợi thế về hiệu suất khi chủ động chuyển số nhanh hơn.
Lợi ích lớn nhất của hộp số sàn so với hộp số tự động là yếu tố phấn khích khi cầm lái, thật sự rất khó có thể định lượng bằng những con số nhưng các bánh răng sẽ tạo nên sự kết nối giữa người lái và xe.
Có một số thông tin cho rằng, cầm lái dòng xe này ít bị phân tâm bởi điện thoại di động nhưng không có dữ liệu chứng minh.
Bàn đạp và bánh răng của ô tô số sàn
Đối với xe số sàn đều có 3 bàn đạp, gồm: chân ga, chân phanh và chân ly hợp hay còn gọi là “chân côn”. Chân ly hợp được bố trí bên ngoài (đặt bên trái đối với xe lái bên trái), bàn đạp phanh ở giữa và trong cùng là chân ga.
Hầu hết xe số sàn hiện đại đều có 6 số tiến và 1 số lùi, được bố trí theo dạng thanh ngang chia làm 3 phần. Số N sẽ nằm ở giữa có thể di chuyển ngang dọc mà không cần đạp chân côn. Các con số được đánh dấu bên trên cần gạt theo kiểu số chẵn và lẻ, điển hình như 1-2 (sát bên trái), 3-4 (ở giữa), 5-6 (sát bên phải).
Vậy làm thế nào để chuyển sang chế độ lùi đối với xe số sàn?
Tuỳ vào từng mẫu xe, số lùi “R” – Reverse có thể đặt vị trí bên trái hoặc đặt sát bên phải. Đôi khi số R còn nằm chung với số 1 và cần kéo lẫy ở cần số để chuyển từ tiến sang lùi.
Làm thế nào để khởi động chiếc xe số sàn
- Đầu tiên là chiếc xe cần đậu trên sàn phẳng, hạn chế không để có chướng ngại vật và tốt nhất là đậu ở bãi xe trống.
- Đảm bảo rằng động cơ đã tắt và phanh tay được cài. Bạn nên kiểm tra kỹ chiếc xe đó dùng phanh tay cơ hay phanh tay điện tử để có những thao tác phù hợp.
- Chân trái đạp hết hành trình chân ly hợp (chân côn) đến khi chạm sàn hoặc điểm dừng. Chân phải đạp phanh đề phòng trường hợp người lái trước đó chưa kéo phanh tay.
- Tay phải kiểm tra cần số có đang ở số N hay không. Một số xe cho phép khởi động ở số N hoặc số 1.
- Bấm nút khởi động hoặc xoay chìa khoá để nổ máy.
- Chân trái và chân phải vẫn giữ nguyên vị trí. Nhớ hạ phanh tay điện tử hoặc phanh tay cơ.
- Bây giờ bạn đã sẵn sàng lái xe.
Từng bước lái xe số sàn cho người mới bắt đầu
Bước 1: Chân trái vẫn giữ ly hợp, di chuyển cần sang số từ N sang số 1.
Bước 2: Chân phải buông khỏi phanh và giữ nguyên, còn chân trái bắt đầu buông nhẹ ra đến khi cảm nhận chiếc xe có độ rung nhẹ và bắt đầu di chuyển. Cần tập thuần thục thao tác này để cảm nhận được khi nào côn và bánh răng cấp số bắt với nhau. Mỗi xe mỗi khác nên không có công thức chung.
Bước 3: Chuyển chân phải từ phanh sang chân ga và đệm ga nhẹ nhàng. Đừng thao tác quá nhanh sẽ khiến chiếc xe lao lên một cách khó kiểm soát.
Bước 4: Chân trái có thể buông từ từ khỏi chân côn và chân phải đạp thêm ga để xe tiến về phía trước. Việc thay đổi cấp số từ 1 qua 2 sẽ dễ dàng hơn khi xe di chuyển ở tốc độ 16-24 km/h.
Thao tác chuyển số của xe số sàn thực hiện như sau:
- Đạp ly hợp hết cỡ hành trình
- Bỏ chân ga
- Thao tác chuyển từ số này sang số khác
- Buông ly hợp và nhấn thêm ga.
Chúc mừng bạn đã thực hiện tốt phần khó nhất của chiếc xe số sàn.
Tùy thuộc vào chiếc xe, tốc độ tăng tốc và hộp số, bạn có thể phải thêm một chút ga khi nhả ly hợp – dành một chút thời gian để làm cho ca làm việc của bạn trơn tru nhất có thể.
Khi nào cần chuyển cấp số với xe số sàn?
Việc chuyển số phụ thuộc vào nhiều yếu tố, nếu như bạn muốn động cơ hoạt động cao hơn và chiếc xe tăng tốc độ hãy chuyển số muộn hay còn gọi là “ngâm ga”. Còn nếu bạn muốn chiếc xe vận hành tiết kiệm nhiên liệu, êm ái thì hãy chuyển số sớm hơn.
Tiếng ồn từ động cơ vọng vào cabin và đồng hồ tua máy sẽ giúp bạn biết đâu là ngưỡng giới hạn chuyển số. Mỗi lần chuyển số, bạn nên thực hiện ở dải vòng tua tối thiểu 1.500 vòng/phút trước khi đạt mức cực đại (có thể là 4.500 – 7.000 vòng/phút, tuỳ xe). Đối với một số xe sẽ có đèn nhấp nháy báo trên đồng hồ hoặc ký hiệu hình mũi tên phát sáng để nhắc nhở “hãy chuyển số đi”.
Làm thế nào để dừng chiếc xe số sàn?
Để dừng xe, bạn vẫn giữ nguyên cấp số hiện tại, chân phải đạp phanh. Khi xe giảm tốc độ, động cơ cũng hoạt động chậm lại, để xe không tắt máy đột ngột, bạn dùng chân trái đạp chân côn (chân ly hợp) hết hành trình và tay phải trả số về lại N; thường là ở dải tốc độ 8-16 km/h và buông bộ ly hợp.
Ngoài ra, bạn cũng có thể phanh động cơ bằng cách giảm thứ tự các cấp số, ví dụ như từ số 5 về lại 4 hoặc 3. Điều này giúp động cơ kéo chiếc xe lại, giảm tải cho hệ thống phanh khi xe xuống dốc hoặc đi đường đèo.
Khi xe dừng, cần số chuyển về vị trí N, chân trái bỏ khỏi chân ly hợp và chân phải đạp phanh. Thao tác này tương tự như cách khởi động xe số sàn.
Làm thế nào để đậu một chiếc xe số sàn
Khi xe dừng hẳn (đậu xe), đạp hết ly hợp và chuyển về số 1, tắt máy. Nhớ kéo phanh tay cơ hoặc bấm nút phanh tay điện tử. Trong vài trường hợp, có thể chuyển về số N nhưng vì lý do an toàn hãy cài số 1. Bởi nếu như đoạn đường nghiêng/dốc và quên kéo phanh tay, chiếc xe có thể bị trôi.
Làm thế nào để khởi động xe số sàn trên dốc?
Nếu chiếc xe dừng đèn đỏ hoặc đường dốc, để xe di chuyển cần bắt đầu với số 1. Nếu chiếc xe số sàn hiện đại sẽ có thêm khởi hành ngang dốc sẽ giữ chiếc xe vài giây trước khi tắt máy, nhưng trong trường hợp bạn đi xe cũ thì điều cần thực hiện là kéo phanh tay. Tăng ga để giữ chiếc xe không tắt máy khi buông chân ly hợp, sau đó mới nhả phanh tay.
Một phương pháp khác là sử dụng chân phải vừa đạp phanh vừa đạp ga bằng gót chân. Cụ thể là ngón chân đặt ở phanh và gót chân ấn bàn đạp ga, chân trái sẽ thả ly hợp từ từ. Tuy nhiên, để làm được phương pháp này cần tập dợt thường xuyên và không khuyến khích đối với người mới lái xe hoặc phía trước, sau có vật cản.
Mẹo lái xe số sàn và những điều Nên, Không Nên
- Đừng đặt tay lên cần số khi không cần chuyển số; nó có thể làm mòn bạc đàn và khiến cần số sớm bị lão hoá.
- Đừng đạp ga đẩy động cơ lên quá cao khi chưa đạp côn, điều này dễ khiến ly hợp bị hỏng.
- Đừng xuống số khi đạt mức giới hạn của vòng tua cực đại, điều này dễ khiến ly hợp bị cháy.
- Đừng nản lòng khi học cách chuyển số, bạn sẽ nắm được các nguyên lý này trong thời gian ngắn.
Hãy luyện tập, luyện tập và luyện tập; xe số sàn sẽ càng trở nên thú vị hơn.
Tổng hợp
