Không dùng đến bản đồ hay GPS trên các thiết bị điện tử hiện đại, những người chơi bộ môn chạy xe đường trường Rally Motorsport vẫn có thể đi đúng hướng dựa vào chỉ dẫn được ghi trong cuốn sách Road Book, duy trì truyền thống và tinh thần thể thao quốc tế đã có từ hàng chục năm nay.
Trong lịch sử nền văn minh nhân loại, con người luôn cảm thấy cần phải có các thiết bị giúp xác định lộ trình phù hợp theo cách nhanh chóng và thuận tiện nhất, tránh lãng phí thời gian và công sức di chuyển. Đầu tiên là những tấm bản đồ trên giấy, sau đó đến thế kỷ 20 nhờ công nghệ tiên tiến đã tạo ra thêm thiết bị định vị GPS và giờ đây có thêm những phiên bản kỹ thuật số của bản đồ để xem trên điện thoại, chỉ đường chính xác tới từng mét.
Tuy nhiên, có bao giờ bạn tự hỏi, vào thời kỳ GPS chưa ra đời còn bản đồ thì không phải lúc nào cũng có thể đạt được độ chi tiết và chính xác cần thiết, liệu còn cách dẫn đường nào khác nữa không? Câu trả lời chính là Road Book – sách chỉ đường.
Road Book là cách thức chia nhỏ lộ trình thành những phần nối tiếp nhau, mỗi phần cung cấp cho bạn thông tin cụ thể và những lưu ý quan trọng. Để đi theo lộ trình, bạn cần đọc Road Book từ trái qua phải và từ trên xuống dưới, giống như cách bạn đọc một cuốn sách thông thường hoặc một tờ báo.
Nội dung của một trang Road Book thường tuân theo một bố cục nhất định, trong đó thông tin được chia làm 3 mục. Mục đầu tiên ở phía ngoài cùng bên trái cho bạn biết quãng đường tổng thể và nơi gặp phải nội dung được miêu tả: có thể là chướng ngại vật, lối rẽ tiếp theo, v.v… Con số ở mục này có đơn vị là km, như vậy nếu thấy số “0.55” thì có nghĩa là “550 mét”, tương tự như vậy nếu số “1.73” có nghĩa là “1,73 km” hoặc “1.730 mét”.
Mục thứ 2, nằm ở giữa, cho biết hướng đi thay đổi như thế nào bằng hình vẽ chi tiết. Đi thẳng hay rẽ và rẽ hướng nào, đều được thể hiện tại đây. Những hình vẽ này luôn có một đầu là chấm tròn – chính là vị trí hiện tại của bạn – và từ đó sẽ là đường nét kéo dài với mũi tên ở cuối – chỉ hướng đi. Theo ngôn ngữ truyền thống bộ môn Rally, những hình này được gọi là “tulip” vì chúng được sử dụng lần đầu tiên trong giải thi đấu Tulip Rally vào thập niên 1950.
Đường chính thường được hiển thị dưới dạng nét dày hơn so với đường phụ và đường nhỏ, đồng thời các tuyến đường đi ra khỏi đường chính sẽ được hiển thị dưới dạng nét đứt để dễ phân biệt. Cùng với đó là những dấu hiệu giúp xác định đúng hướng như biển báo, cây cối, nhà cửa, cầu cống, loại giao lộ (ngã ba hoặc ngã tư), trạm nhiên liệu, những điểm checkpoint, điểm dừng nghỉ và những lưu ý khác…
Mục thứ 3 có tác dụng miêu tả, bổ sung thêm thông tin như tốc độ giới hạn, yếu tố nguy hiểm, khả năng có va chạm, địa hình không bằng phẳng… và cả những ghi chú bằng từ ngữ, câu văn. Một số loại Road Book còn có thêm phương hướng bằng la bàn (đông – tây – nam – bắc) hoặc tọa độ theo kinh tuyến và vĩ tuyến, hữu ích khi đi vào những nơi không có đường nhân tạo, chẳng hạn như sa mạc hay rừng sâu.
Trong sách Road Book, các ký hiệu được sử dụng rất nhiều. Chúng đơn giản, dễ hiểu, dễ quan sát để giúp cho người đọc có thể xử lý thông tin nhanh chóng. Có một danh mục lớn lên đến khoảng hơn 100 ký hiệu đi kèm chữ viết tắt được dùng để mô tả hầu hết mọi thứ mà con người có thể nhận ra: mức độ nguy hiểm; các điểm tham chiếu trực quan như một ngôi nhà, hàng rào, cụm cây; các yếu tố thể thao – xuất phát, kết thúc, điểm kiểm tra; biểu tượng cho địa hình – đá, va chạm, dấu hiệu cho biết đường đi có ngoằn ngoèo, hẹp, chậm, nhanh, v.v…
Bên cạnh đó, tùy thuộc vào kiểu hành trình mà bạn tham dự, cuốn Road Book cũng sẽ có thông tin về các chặng tổng thể của chuyến Rally, điểm bắt đầu và kết thúc các chặng đặc biệt (special stage có tính thời gian), số trang và số ngày để người đọc có thể nắm bắt tương đối chính xác về tình hình tổng thể. Mỗi đơn vị tổ chức hành trình Rally sẽ sử dụng những định dạng khác nhau và các chữ viết tắt khác nhau, nhưng những nguyên tắc cơ bản của Road Book luôn giống nhau.
Để bắt đầu sử dụng Road Book, người lái cần thiết lập lại (reset) chỉ số Trip A của xe mình về 0 tại vị trí xuất phát. Khi đó, nếu đi đúng lộ trình, những gì được mô tả trong sách Road Book sẽ khớp với cảnh quan thực tế trên đường. Cũng chính vì thế mà bạn sẽ có thể nhanh chóng nhận ra mình đã đi sai đường khi thấy thông tin không còn khớp nhau nữa.
Đi Rally bằng Road Book, người chơi sẽ phải liên tục đảo mắt để thu thập thông tin giữa các hình ảnh trong sách, đồng hồ báo quãng đường của xe và cung đường phía trước, đồng thời phải xử lý cả 3 loại thông tin đó cùng lúc. Đó chính là thử thách hết sức thú vị! Dành quá nhiều thời gian để xem lộ trình trong sách và bạn có nguy cơ lơ đễnh rồi va chạm vào đâu đó, nhưng nếu không theo dõi quãng đường và chuẩn bị đổi hướng kịp lúc, bạn hoàn toàn có thể đi chệch đường và lạc lối rất xa.
Thông thường, nếu giữa 2 ô nội dung là một quãng đường dài (từ vài km trở lên), bạn có thể dừng lại nghỉ ngơi thư giãn một chút và tranh thủ quan sát xung quanh. Nhưng nếu cứ cách khoảng 0,5 km lại có các khúc cua đổi hướng rõ rệt, bạn sẽ phải tập trung cao độ, không thể lơ là. Bản thân một cuốn Road Book tốt sẽ giúp bạn điều hướng chính xác, nếu phải đi đường thẳng 5 km mà không rẽ thì hiển thị từng giao lộ trên đoạn đường đó cũng chẳng ích gì, nên sách sẽ không vẽ chúng.
Trong những cuộc chơi Rally Motorsport ở cấp độ chuyên nghiệp, đòi hỏi cùng lúc phải có lái chính (“nài” – người điều khiển xe) và lái phụ (“chã” – người định hướng) thì việc đọc Road Book luôn do người lái phụ đảm nhiệm. Người này sẽ phải xác định thông tin thật nhanh, đọc to cho người lái chính nghe rõ để có thể đi đúng hướng hoặc kịp thời đổi hướng, tất cả diễn ra trong lúc xe đang di chuyển ở tốc độ cao. Điều này là một nét truyền thống của bộ môn Rally, áp dụng cho ngay cả những hành trình “nhẹ nhàng” hơn, không nhất thiết phải đi quá nhanh nhưng vẫn cần phải có sự phối hợp đồng đội giữa 2 người trong cùng 1 xe.
Việc sử dụng sách Road Book cũng là một phần quan trọng để đảm bảo những hành trình Rally diễn ra đúng với tinh thần thể thao cao thượng. Các đội xe tham gia chơi Rally sẽ cần phải đi theo Road Book để đến những điểm checkpoint đúng theo thứ tự và ghi nhận bằng chứng rằng mình thực sự đặt chân đến đó, hoàn tất đúng cung đường được đề ra từ ban đầu. Những ai tỏ ra “khôn lỏi”, mở bản đồ có GPS tìm đường tắt về đến đích nhanh nhất mà không đi đúng theo các điểm checkpoint thì sẽ không được công nhận, nên thực ra cũng chẳng có lý do gì để làm thế!
Vấn đề hoặc thách thức lớn nhất của việc dùng sách Road Book để điều hướng là nếu chẳng may đi lạc, bạn sẽ khó có thể xác định rằng mình cần phải quay về đoạn nào cho đúng với lộ trình. Chẳng hạn, nếu ngã ba kế tiếp không xuất hiện như bạn mong đợi ở khoảng cách và số km đã nêu thì nhiều khả năng bạn đã đi nhầm đường. Lúc này, trong những hành trình Rally không quá khắt khe, bạn hoàn toàn có thể mở Google Maps lên nhưng cũng chỉ để biết mình đang ở đâu đó, chứ chưa hẳn đã cung cấp đủ manh mối để đến với điểm checkpoint tiếp theo.
Cho dù bạn đi một mình hay theo nhóm, điều tốt nhất bạn có thể làm được khi cảm thấy mình đã lạc lối, là đi ngược lộ trình trở lại địa điểm cuối cùng mà bạn biết chắc là “không thể sai được”. Đó là nơi mà mọi thông tin về khoảng cách, lối rẽ và hình ảnh chắc chắn là chính xác theo Road Book. Tại điểm này, reset đồng hồ đo hành trình của bạn về vị trí ban đầu và tiến hành xem xét kỹ hơn các hướng dẫn để xác định hướng đi đúng. Hãy giữ bình tĩnh, đừng vội vàng khởi hành lại khi chưa đủ chắc chắn, sẽ chỉ càng khiến tình hình tồi tệ hơn.
Với những đặc điểm như vậy, không có gì lạ khi những chuyến hành trình Rally sử dụng sách Road Book đang ngày càng trở nên hấp dẫn, thu hút sự chú ý của đông đảo những người đam mê du lịch, khám phá bằng xe hơi!
Tổng hợp
