Năm 2023 mở màn với hàng loạt sự kiện gây chấn động trong ngành công nghiệp ô tô. Từ việc liên minh Renault-Nissan khẩn trương lên tiếng sẽ cải tổ mạnh, cho đến tuyên bố của Elon Musk rằng Tesla đang trên đường trở thành hãng xe số một thế giới, và sự thay đổi đầy bất ngờ ở thượng tầng Toyota; tất cả đều báo hiệu cho những biến chuyển sâu và rộng trong thời gian tới.
Chỉ vài tiếng đồng hồ trước khi ông Akio Toyoda thông báo sẽ rời khỏi vị trí CEO Toyota đã gắn bó hơn 13 năm, Elon Musk và Tesla công bố doanh thu cao kỷ lục với dẫn chứng rõ ràng từ báo cáo tài chính quý IV/2022. Đó là thông điệp cho thấy Tesla hiện đang dẫn đầu về lợi nhuận cũng như hiệu quả sản xuất – những yếu tố từng làm nên đặc trưng cho "ngôi vương" mà Toyota nắm giữ suốt 3 thập kỷ vừa qua.
CEO kế tiếp của Toyota là Koji Sato sẽ phải đối mặt với những thách thức lớn. Ông cần đẩy nhanh quá trình tạo nên những chiếc xe điện có sức cạnh tranh tốt trên thị trường, vốn là thứ mà Toyota đang khá thờ ơ. Tuy nhiên sẽ không dễ chút nào khi mà Tesla cũng như các nhà sản xuất ô tô đến từ Trung Quốc sẽ tận dụng tối đa kinh nghiệm về công nghệ và khả năng tối ưu chi phí để đặt giá sàn thấp.
Hiện nay, trên mỗi chiếc xe bán ra, Tesla đang có được doanh thu nhiều gấp 7 lần so với Toyota. Biên lợi nhuận trước thuế của hãng xe điện do Elon Musk lãnh đạo đang là 17%, cao gần gấp đôi mức trung bình ngành, một dấu hiệu cho thấy hoạt động kinh doanh đang rất tốt. Bỏ lại sau lưng một năm 2022 nhiều trắc trở, Tesla coi như đã khởi đầu năm 2023 mỹ mãn khi giá cổ phiếu tăng 28%.
Song song đó, CEO Musk còn tiết lộ thêm rằng Tesla đang trong quá trình phát triển một mẫu xe mới, nhiều khả năng sẽ được bán ra thị trường với giá dưới mức 30.000 USD (khoảng 700 triệu đồng) mà vẫn có lời. Đây sẽ là sản phẩm chủ lực ở phân khúc phổ thông nhằm cạnh tranh trực tiếp với không chỉ Toyota mà còn Ford, GM hay Volkswagen.
Trong quá khứ, Elon Musk đã từng có những màn giới thiệu sản phẩm khá rình rang nhưng phải mất nhiều năm để chúng sẵn sàng thương mại hóa, ví dụ rõ nhất là chiếc Cybertruck. Tuy nhiên, tham vọng của ông là có thật: chiếm lấy "ngôi vương" ngành xe từ tay Toyota và thiết lập nên một trật tự mới.
Khi được hỏi rằng tương lai ngành công nghiệp ô tô toàn cầu sẽ ra sao trong vòng 5 năm tới (từ nay đến 2028), Musk trả lời rất ngạo nghễ: "Tesla mà đứng thứ hai thì không ai đứng thứ nhất, ít nhất đó là những gì chúng tôi đang thấy như vậy!"
Nếu như trước đây, các hãng xe đã quen với những chu kỳ phát triển – sản xuất một thế hệ sản phẩm kéo dài 7 – 10 năm, thì mọi thứ đang dần thay đổi. Chỉ trong vài năm ngắn ngủi vừa qua, cú sốc do dịch bệnh và các bất ổn địa chính trị đã làm xáo trộn chuỗi cung ứng, khiến nhiều kế hoạch dài hơi phải thay đổi hoặc thậm chí đổ bỏ hoàn toàn.
Chưa hết, năm 2023 này còn được dự báo là rất có khả năng xảy ra suy thoái kinh tế trên diện rộng. Ấy thế nhưng, tất cả những điều u ám nêu trên lại cùng nhau thúc đẩy một cơ hội để ngành công nghiệp ô tô "thay máu" triệt để, thứ mà không phải lúc nào cũng hội đủ điều kiện thuận lợi để thực hiện.
Khi mà các mẫu xe động cơ đốt trong đang dần lùi ra sau hậu trường để nhường chỗ cho màn trình diễn đậm chất tương lai của những chiếc xe điện, đó cũng chính là thời điểm Toyota dần mất đi hàng loạt lợi thế đã từng giúp họ tạo dựng nên đế chế như hiện nay.
Xe hơi ngày nay không còn nặng về cơ khí nữa, mà đang tiến gần hơn đến trạng thái của một "thiết bị thông minh", trong đó những con chip xử lý siêu nhỏ, các thuật toán phần mềm và khả năng kết nối cũng quan trọng không kém gì hệ truyền động hay nền tảng khung sườn. Sự chuyển dịch này đã mở ra cánh cửa cho Tesla và vô số các công ty khởi nghiệp khác, phần lớn đến từ Trung Quốc, tham gia vào ngành và thậm chí là thiết lập lại các luật lệ.
Cuộc chạy đua giảm giá xe đã được Tesla khơi mào và hoàn toàn có thể tiếp diễn. Adam Jonas, một nhà phân tích có nhiều năm kinh nghiệm quan sát ngành công nghiệp ô tô và hiện đang làm việc cho Morgan Stanley, đưa ra ý kiến: "Chúng tôi vẫn đang thắc mắc rằng, liệu các nhà sản xuất xe hơi truyền thống có thể theo kịp cuộc đua xe điện này hay không."
Bấy lâu nay, các hãng xe có tên tuổi hầu như chỉ trau chuốt lại những công nghệ vốn đã đạt đến sự hoàn thiện từ lâu, tức là có rất ít đổi mới thực sự đột phá. Giờ đây họ đã nhận ra rằng không thể tiếp tục dựa dẫm vào chiến lược đó để tiếp tục duy trì sức cạnh tranh trên thị trường được nữa. Đầu tư vào công nghệ xe điện là hướng đi khả thi duy nhất và phần lớn đã triển khai, dù rằng đến nay không phải tất cả đều thu được thành công giống nhau.
Vừa qua, tập đoàn Hyundai của Hàn Quốc đã công bố những kết quả kinh doanh rất khả quan, đặc biệt là với mảng xe điện khi họ cho rằng lợi nhuận đạt mức tốt hơn dự kiến. Hyundai còn dự báo rằng doanh số xe điện của họ sẽ tăng trưởng 54% trong năm nay – cao hơn so với những gì các nhà phân tích kỳ vọng ở Tesla.
Một quốc gia khác cũng đang đặt ra những thách thức không hề nhỏ lên thị trường toàn cầu. Patrick Koller, CEO của nhà cung ứng linh kiện Forvia, mới đây đã tiết lộ rằng các nhà sản xuất ô tô Trung Quốc có thể tạo ra những chiếc xe điện với chi phí đầu vào thấp hơn các mẫu xe tương tự của châu Âu tới 10.000 euro/chiếc (tương đương 255 triệu đồng). Đó là mức chênh lệch quá lớn mà các hãng xe truyền thống của phương Tây không thể thu hẹp được với công nghệ sản xuất hiện tại.
Khi cuộc cạnh tranh đang ngày càng trở nên gay gắt, buộc một số hãng phải gác lại những bất đồng để cùng nhau trụ vững. Dễ thấy nhất là liên minh Renault – Nissan vốn dĩ đang khá lỏng lẻo nhưng giờ đây sắp được tái cấu trúc, khi Nissan tuyên bố sẽ đầu tư mạnh thêm vào bộ phận nghiên cứu và phát triển xe điện của Renault.
Trước đây, Renault và Nissan từng khẳng định rằng mối quan hệ hợp tác của họ giúp mỗi bên phát huy sở trường, đặc biệt là về tính kinh tế theo quy mô. Tiềm năng phát triển của liên minh này vẫn còn, nhưng trước mắt họ sẽ cần phải duy trì sự ổn định khi mà thị phần đang bị Tesla và các hãng xe Trung Quốc nhăm nhe chiếm lấy.
Cách đây chưa lâu, phó chủ tịch Tesla Lars Moravy từng chia sẻ với các nhà phân tích rằng: "Mặc dù thị trường đang thu hẹp, nhưng chúng tôi vẫn đang phát triển và lượng xe điện đã tăng gần gấp đôi theo từng năm. Chúng tôi luôn theo dõi thị trường, xác định được bao nhiêu thị phần dành cho mình và đặt ra mục tiêu tăng trưởng trong phạm vi đó. Tính đến nay, vẫn còn 95% dung lượng thị trường đang chờ Tesla khai phá."
Tham khảo Reuters
